Bestaansrecht
Alhoewel het vertrouwen in het bedrijfsleven momenteel groter is dan het vertrouwen in media en overheden, staat ook in Nederland het vertrouwen in bedrijven onder druk. Dit wordt mede veroorzaakt doordat platforms voor onderzoeksjournalistiek, zoals Follow the Money en Investico steeds vaker feiten naar boven halen waaruit blijkt dat bedrijven de laatste decennia de nodige steken hebben laten vallen op het gebied van gezondheid, duurzaamheid, milieu en het omgaan met medewerkers. En ook documentaires weten deze problemen – vaak nog extra gedramatiseerd – scherp over het voetlicht te brengen. Waar vroeger geen vragen werden gesteld bij uitstoot van CO2, het laten weglekken van giftige stoffen in het afvalwater of bij grensoverschrijdend gedrag, is dat nu eerder regel dan uitzondering. Veelal geïnitieerd of versterkt door actiegroepen die steeds meer van zich laten horen.
Bedrijven van hun kant geven in hun lobbyactiviteiten en communicatie vaak niet huis als het om rekenschap afleggen aan de samenleving gaat en dreigen Nederland te verlaten. Of verschuilen zich achter het ondersteunen van oppervlakkige maatschappelijke initiatieven zonder echt de pijnpunten op te lossen waar ze wel invloed op kunnen uitoefenen.
Je kunt hier heel genuanceerd naar kijken. Het gaat om wat we als samenleving van bedrijven verwachten. Aan de ene kant genereren bedrijven werkgelegenheid, zijn ze de motor achter onze economie, zorgen ze voor innovatie en creëren ze producten die we graag kopen. En daarmee creëren ze welvaart. Dit is een belangrijk gegeven. Aan de andere kant maken ze ook gebruik van onze spaarzame grond en infrastructuur, onze talenten en onze productiegoederen. Allemaal kapitaalgoederen die in Nederland maar beperkt aanwezig zijn.
‘De vraag wordt zelfs gesteld of bedrijven die geen maatschappelijke relevantie hebben, wel recht van bestaan hebben in Nederland’
Bedrijven zullen steeds vaker afgerekend gaan worden op hoe ze deze spaarzame kapitaalgoederen inzetten, wat de negatieve impact van hun bedrijfsvoering is op samenleving en milieu en wat ze doen met de winst die ze daarbij maken. Het feit dat de meeste winst afvloeit naar aandeelhouders, helpt daarbij niet voor het creëren van maatschappelijk draagvlak. Veelal wordt daarbij de schuld gelegd bij consumenten en burgers die de vraag creëren en hun gedrag aan moeten passen. Dit is echter te kortzichtig en impliceert dat consumenten kunnen overzien hoe en met welke impact producten gemaakt of ontwikkeld worden. Bedrijven zijn hierbij de belangrijkste actoren. Zij kunnen dit wel overzien en kunnen hun beleid hierin aanpassen
De kritiek op bedrijven zal de komende jaren alleen maar toenemen, door nieuwe wetgeving uit Europa en door het steeds zichtbaarder worden van klimaatverandering en door het feit dat problemen via media en sociale media steeds sneller gedeeld worden. De vraag wordt zelfs gesteld – onder andere door bestuurder Feike Sybesma – of bedrijven die geen maatschappelijke relevantie hebben, wel recht van bestaan hebben in Nederland.
Bedrijven die enkel gefocust zijn op winstmaximalisatie kunnen, en moeten, evolueren naar een meer inclusieve visie op hun rol in de maatschappij. Dit betekent niet dat ze volledig af moeten stappen van winst maken, maar eerder dat ze zich bewust moeten worden van hun maatschappelijke impact. Wanneer bedrijven investeren in de gemeenschappen waarin ze opereren, duurzame praktijken omarmen en ethische normen handhaven, creëren ze indirect maatschappelijke waarde, zelfs als dat niet hun primaire doel is. Bedrijven die daar nog niet aan kunnen voldoen, moeten de ruimte krijgen om te veranderen.
Het maatschappelijk veld, bestaande uit politiek, overheid, burgers, consumenten en actiegroepen moeten in overleg met bedrijven een license to change formuleren, waarbij in een duidelijk plan wordt aangegeven welke stappen het bedrijf gaat nemen om de gewenste situatie te verbeteren.
Vakblad C
Dit artikel is ook gepubliceerd in C: hét communicatiemagazine van Nederland met de laatste trends en actualiteiten, inhoudelijke rapportages, spraakmakende projecten en diepte-interviews met communicatieprofessionals. Leden van Logeion ontvangen het vakblad acht keer per jaar gratis op de mat, maar ook wanneer je niet aangesloten bent bij de beroepsorganisatie kun jij je abonneren op dit full colour blad vol vakkennis.