Klussen met woorden kan de duurzame transities versnellen
Het woord ‘kweekvlees’ verkoopt niet. Daardoor blijft de gedragsverandering uit om dit dier- en natuurvriendelijke product in te slaan. Het woord ‘fossiele subsidies’ zet mensen wel aan tot actie. Sterker nog, ze gaan ervoor op de barricaden. Jens van der Weele is taalstrateeg en maakt communicatieprofessionals ervan bewust dat woordkeus ongelooflijk belangrijk is om verandering teweeg te brengen. Transitietaal noemt hij dat.
Fotograaf: Chris Bonis
Klimaatcrisis
Jens van der Weele (36) is zelfstandig taalstrateeg sinds 2023. Daarvoor heeft hij tien jaar ervaring opgedaan met maatschappelijke verandercommunicatie bij de bureaus EMMA en Nieuwe Wending. Hij studeerde geschiedenis in Groningen en volgde de master ‘politiek debat’ in Leiden. Deze master onderzoekt het effect van taalgebruik in het politieke en maatschappelijke debat. Zijn universitaire eindscriptie gaat over hoe het begrip ‘democratie’ in de loop van de decennia veranderde. “In de negentiende eeuw was ‘democraat’ nog een scheldwoord”, legt hij uit, net als ‘populist’ in deze tijd. Pas na de kiesrechtstrijd kreeg het woord een trotse lading.”
Sinds vier jaar woont Van der Weele met vriendin en twee dochters in een woonboerderij in Laren (Gelderland). Hij klust graag in huis en houdt de moestuin bij. De klimaatcrisis gaat hem aan het hart en hij zet zich graag in voor de maatschappelijke transitie naar een duurzame en rechtvaardige samenleving. “Ik wil transitietaal bedenken en inzetten om de ontwikkeling naar een duurzame wereld te versnellen”, zegt hij. “Transitietaal leidt ons geleidelijk weg van het oude denken en traditionele systemen. Ik heb het daarom liever over ‘post-groei’ dan over krimp. Bij economische krimp ontstaat weerstand omdat het mensen de indruk geeft dat ze veel welvaart en welzijn moeten inleveren.” Van der Weele is ervan overtuigd dat de mens geen rationeel wezen is, maar dat diep ingesleten en onbewuste overtuigingen en aannames zijn keuzes bepalen. “Daarom doet taal ertoe. Daarmee kun je het onbewuste sturen, zodat mensen anders gaan denken en kijken.”
‘Onze geschiedenis laat zien dat we grote veranderingen liefst geleidelijk doorvoeren’
Omarm de chaos
Van der Weele haalt professor Jan Rotmans aan, die gespecialiseerd is in transitiemanagement. Uit Rotmans onderzoek blijkt dat Nederland in een fase van chaos zit en dat we die chaos moeten omarmen. Chaos ontstaat waar de neergaande lijn van de oude maatschappij met de fossiele brandstoffen en de lineaire economie kruist met de opgaande lijn van de nieuwe maatschappij met de schone energie en de circulaire economie. “Chaos omarmen betekent dat je polarisatie en ongemak accepteert”, aldus Van der Weele. “In de workshop houd ik een bewustwordingsoefening, waarbij de deelnemers bij binnenkomst een woord opgeplakt krijgen. Zij moeten op zoek naar de deelnemer met het polariserende woord.”
| Negatief/Probleem | Positief/Oplossing |
| Sjoemeldiesel | Schone diesel |
| Plofkip | Reguliere kip |
| Consuminderen | Bewust consumeren |
| Onkruid | Stoepplantjes |
| Veestapel | Onze koeien |
| Klimaatontwrichting | Klimaatverandering |
| CO2-intensieve materialen | Traditionele materialen |
| Natuur-snippers | Natuur-oases |
| Afdankertje | Dorgeefjas |
| Stekkerauto | Elektrische auto |
| Fossiele subsidie | Belastingkorting |
| Landbouwgif | Gewasbeschermingsmiddel |
Verbindende taal
Polarisatie is een goede prikkel voor verandering, maar Nederland is geen land van revolutie, vindt Van der Weele. “Onze geschiedenis laat zien dat we grote veranderingen liefst geleidelijk doorvoeren. Je moet dan wel met elkaar in gesprek blijven en naar elkaar blijven luisteren. Daarvoor moet je op zoek naar verbindende taal.”
Hij geeft ter inspiratie twee voorbeelden. “De ‘Inflation reduction act’ van Joe Biden. Dit is een uitgebreid pakket voor investeringen tegen klimaatverandering. Biden koos echter een economisch frame om draagvlak te krijgen. De meeste Amerikanen maken zich drukker om de inflatie dan om het klimaat”, aldus Van der Weele. “Met het woord ‘Natuurherstelwet’ gingen boeren onmiddellijk met de hakken in het zand. We zien landbouw en natuur vaak als tegengestelde belangen; herstel je de natuur dan klinkt dat voor hen als bedreiging. Met een ander frame, bijvoorbeeld ‘Samenwerkingswet natuur en landbouw’ had je kunnen benadrukken dat beide partijen hier baat bij hebben.”
Transitietaal
Transities vragen om nieuwe woorden. In de workshop voor Logeion organiseerde Van der Weele een brainstorm over een alternatief voor kweekvlees. “Kweekvlees verkoopt namelijk niet. Uit onderzoek van de psychologiefaculteit van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat voedsel dat met geavanceerde technologie en laboratoria te maken heeft, afschrikt.”
|
Brainstorm: nieuwe woorden voor kweekvlees |
Met een slogan |
|
Mastermeat |
Beest aardig lekker |
|
Happy meat |
Well done |
|
Goedvlees |
Gewoon genieten |
|
Prachtvlees |
Bertha blijft blij |
|
VVVlees |
Verrukkelijk Vriendelijk |
|
Liever vlees |
Voor de vleesliefhebber |
|
Stoer vlees van Kees |
IJzersterk. What's at steak |
|
Lekker laten leven burger |
Gewoongoed |
Meer tips vind je in de korte blogs van Jens van der Weele op zijn website www.transitietaal.nl.
Op woensdagmiddag 4 december 2024 spreekt Jens van der Weele tijdens de masterclass 'Transitietaal: framing voor duurzame verandering'.
________________________________________________________________________________________________________
Dit artikel is ook gepubliceerd in C: hét communicatiemagazine van Nederland met de laatste trends en actualiteiten, inhoudelijke rapportages, spraakmakende projecten en diepte-interviews met communicatieprofessionals. Leden van Logeion ontvangen het vakblad acht keer per jaar gratis op de mat, maar ook wanneer je niet aangesloten bent bij de beroepsorganisatie kun jij je abonneren op dit full colour blad vol vakkennis.
Lees meer over C