Eerste hulp bij faillissement
Het gonst en het smeult. Geruchten onder collega’s, mensen van buiten het bedrijf hebben het van horen zeggen; je organisatie staat op de rand van een faillissement. En jij als communicatieadviseur staat ineens aan het roer van de faillissementscommunicatie, een proces dat gepaard gaat met emoties, personele consequenties en juridische en bestuurlijke beperkingen.
Wanneer het niet goed gaat met een bedrijf of organisatie hangt men dat liever niet meteen aan de grote klok. Met het oog op de concurrent, om de medewerkers niet ongerust te maken en ook uit schaamte kiest menig bestuurder ervoor om niet of laat te communiceren als de nood aan de man blijkt. Ook niet met de eigen afdeling communicatie, zegt onderzoekster Carlijne Vedder van de Radboud Universiteit, werkzaam bij stichting OverRood. “Algemeen geldt dat mensen zich erg schamen en schuldig voelen over hun financiële problemen. Daardoor treden zij langdurig niet naar buiten. Terwijl op tijd communiceren veel voordelen heeft. Dat geldt voor individuen en voor ondernemers”, aldus Vedder. Zij deed onderzoek naar de strategieën die mensen met schulden hanteren om over hun financiële situatie te communiceren. Kort samengevat: financiële problemen zijn in Nederland omringd met schaamte, schuld en statusverlies.
Het F-woord
Voor communicatieprofessionals die te maken krijgen met het faillissement van hun organisatie schreef communicatiestrateeg Marion van der Voort een handboek. De titel zegt genoeg: Het F-woord. We zeggen het woord ‘faillissement’ blijkbaar liever niet hardop. Van der Voort schreef het boek toen ze zelf te maken kreeg met een failliete organisatie. “Het moment dat de bestuurder belde en zei ‘we hebben ons deze morgen failliet moeten verklaren’ vergeet ik niet snel.
Emoties en inhoud
En dus staat op een dag een curator op de stoep. De (lokale) media hangen aan de lijn, het regent facturen van stakeholders en intranet staat vol bezorgde berichten. Termen als curator, surséance, bewindvoerder, insolventieadvocaat en recht van retentie vliegen je ineens om de oren. Kortom, ook de afdeling communicatie staat op zo’n moment voor een uitdaging. Wat staat je te doen? En is faillissementscommunicatie anders dan crisiscommunicatie? Ja en nee, stelt Van der Voort. Net als in algemene crisiscommunicatie gaat het bij een (dreigend) faillissement om het vergaren van de juiste interne informatie, positiebepaling, de buitenwereld, snelheid, zorgvuldigheid en het afstemmen van de besluitvorming. De uitdaging om grip te houden op je eigen boodschap is groot. Wanneer je de communicatie op z’n beloop laat zullen anderen over je communiceren – een faillissementsaanvraag wordt namelijk altijd openbaar gepubliceerd.
Maar specifieker voor dit type communicatie is de grote emotionele component: schaamte, schuld en juridische consequenties, een boze of juist verslagen directie, reputatievraagstukken, een curator die plotseling aan de touwtjes trekt, en personeel dat bezorgd of verdrietig is. Om nog maar te zwijgen over je eigen positie als communicatieprofessional: je communiceert feitelijk ook over je eigen baan. “Vanwege die emoties is het nuttig om een externe communicatieadviseur aan te trekken”, adviseert Van der Voort. “Sowieso is samen optrekken fijn in zo’n chaotische tijd, maar je kunt zelf eigenlijk niet meer met de juiste afstand kijken naar de diverse belangen. En de buitenwereld kijkt ook met andere ogen naar jou. Je bent zelf onderdeel van het verhaal. Dat moet je je echt realiseren.
Een tweede verschil met ‘gewone’ crisiscommunicatie is de kennis van het inhoudelijke proces. “Ik kwam erachter dat je als communicatieadviseur kennis van het proces van een faillissement moet hebben. En zeker ook van de rol van een curator en van de rechtbank”, vertelt Van der Voort. In haar boek is een uitgebreide verklarende woordenlijst opgenomen. “Zo heeft een curator het voor het zeggen na uitspraak van het faillissement, maar hij dient niet altijd hetzelfde belang als jij. Je moet dus positie kiezen of krijgen. Trek je op met de curator, ga je gezamenlijk naar buiten? Of wil je directie er hard tegenin? En gaat de curator mee in jouw communicatie, of word je helemaal niet geïnformeerd? “Allemaal zaken die specifiek op je afkomen bij een faillissement.
Voordelen van communiceren
Uit de vele gesprekken die Van der Voort en Vedder hadden met mensen die een faillissement meemaakten blijkt open communiceren vaak de beste keuze. Vedder: “Communiceren levert altijd opluchting op. Het is beter voor het persoonlijke welzijn. En soms is er ook nog de kans om de zaak te redden.” Ook voor de reputatie van je organisatie geldt dat open communiceren loont, stelt Van der Voort. “Het helpt bij een eventuele doorstart, maar ook bij de afhandeling van personele zaken als je als redelijke gesprekspartner wordt gezien.
‘Je bent als communicatieadviseur zelf onderdeel van het verhaal, dat moet je je echt realiseren’
Vakblad C
Dit artikel is ook gepubliceerd in C: hét communicatiemagazine van Nederland met de laatste trends en actualiteiten, inhoudelijke rapportages, spraakmakende projecten en diepte-interviews met communicatieprofessionals. Leden van Logeion ontvangen het vakblad acht keer per jaar gratis op de mat, maar ook wanneer je niet aangesloten bent bij de beroepsorganisatie kun jij je abonneren op dit full colour blad vol vakkennis.