CSRD: klopt wat je zegt ook écht?

Danielle Landesz Campen leidt sinds 2018 het ESG Assurance team van KPMG Nederland. Een team dat al ruim dertig jaar actief is, maar in de afgelopen jaren enorm groeide. Dat heeft veel te maken met de komst van de nieuwe CSRD-regelgeving (Corporate Sustainability Reporting Directive) en in zijn algemeenheid met het toegenomen belang van ESG (zie kader). Wat het team van Landesz Campen doet, is simpel gezegd toetsen of de claims in de verslaggeving van een organisatie op het vlak van ESG ook kloppen. Vroeger kwamen er dan rode, oranje of groene smileys in het verslag, herinnert Landesz Campen zich, maar tegenwoordig is het veel specifieker en professioneler geworden: non-financial audit krijgt hetzelfde belang als financial audit[1].

‘Je moet in staat zijn tekstclaims te onderbouwen. Dus als communicatiespecialist ook kritischer zijn naar collega’s die informatie aanleveren’

Sentimentanalyse

Het team van Landesz Campen beoordeelt niet alleen de harde cijfers, maar toetst een jaarverslag tevens op de boodschappen die worden uitgedragen. En daarmee raakt het ook het werk van communicatiespecialisten die bijdragen aan de redactie van jaarverslagen en helpen de kernboodschappen te formuleren. Twee op het oog totaal verschillende disciplines ontmoeten elkaar zo. Landesz Campen: “Wij zetten een eigen AI-tool voor sentimentanalyse in om te kijken of de toon in een verslag positief, negatief of neutraal is. Dat kunnen we tot op zinsniveau doen. Waarbij we kijken of die toon of de boodschap overeenstemt met de feiten, de kpi’s (kritieke prestatie-indicator, of in het Engeld: key performance indicator). Als reductie van watergebruik bijvoorbeeld een kpi van je organisatie is, dan checken we de realisatie daarvan. Maar stel dat die reductie minder is dan je target, dan checken we ook of de CEO in zijn verslag bijvoorbeeld niet te enthousiast vertelt over waterreductie.” 

Signaleren, niet adviseren

De tool voor sentimentanalyse gebruikt KPMG om te signaleren benadrukt Landesz Campen. “Wij adviseren niet over hoe je je tekst moet schrijven. Wij kunnen bijvoorbeeld aangeven dat volgens de feiten een bedrijf heel goed scoort op CO2-reductie, maar dat hier in het verslag heel bescheiden over gesproken wordt. Of juist andersom: een fantastisch verhaal, maar een mindere prestatie. Wij delen die inzichten met het bedrijf. Maar het is dan aan het bedrijf zelf om te bepalen hoe daarmee om te gaan. Tenzij het echt een ernstig feit betreft, bijvoorbeeld als er tien dodelijke ongelukken zijn geweest in het bedrijf en de CEO vertelt dat het heel goed gaat met het veiligheidsbeleid.”

Wereldwijd gebruikt

Voor de sentimentanalyse maakt KPMG wereldwijd gebruik van Sesame – een AI-tool die in Nederland is ontwikkeld door het team van Landesz Campen, samen met collega’s van het team Data & Analytics en de afdeling audit innovatie. Daarvoor werden honderden jaarverslagen ingelezen en zin voor zin geanalyseerd. Datzelfde deden Landesz Campen en een collega ook nog zelf. Pas toen de tool het – in haar woorden – won van de mensen, werd de tool toegepast bij opdrachtgevers. Voor de ontwikkeling maakte KPMG gebruik van Natural Language Processing (NLP). Dit is een specialisme binnen AI dat zich richt op het analyseren van menselijke taal en de communicatie tussen mens en computer. Hetzelfde specialisme waar ook ChatGPT uit voortgekomen is. De AI-oplossing is inmiddels wereldwijd in gebruik bij KPMG-professionals. 

De ontwikkeling van de tool zelf was voor Landesz Campen – “Ik ben zelf ook een beetje een nerd” – een interessant en voor beide teams inspirerend project. Wat ook weerklinkt in Sesame, de naam van de tool. Die naam ontstond na de eerste release Bert en tweede release Ernie. Niet alleen werd de database fors uitgebreid en de look and feel verbeterd, ook het aantal verschillende rapportages en beschikbare talen nam toe. Tegelijk benadrukt Landesz Campen dat de tool zeker geen speeltje is, maar een serieus instrument dat nu helpt bij het (CSRD-)geïntegreerd – financial en non-financial – rapporteren. “Het zorgt er ook voor dat we veel sneller een sentimentanalyse kunnen uitvoeren, zowel financial als non-financial. Daarbij kun je bovendien nog laten vergelijken met voorgaande jaren, met peers in je sector of met bijvoorbeeld andere beursfondsen.” Waar Landesz Campen Sesame uitsluitend inzet voor assurance, gelooft ze dat vergelijkbare tools breder toepasbaar zijn voor communicatieteams. 

Bredere invloed

Landesz Campen denkt dat de CSRD een bredere invloed kan hebben op het werk van communicatiespecialisten. “Meer dan voorheen moet je in staat zijn om tekstclaims daadwerkelijk te onderbouwen. Dat betekent dat je je als communicatiespecialist ook kritischer moet opstellen naar collega’s die je informatie aanleveren. En dat je bijvoorbeeld in andere teksten dan jaarverslagen moet gaan kijken wat je claimt: ‘wat stel ik nu eigenlijk?’. Al was het maar omdat stakeholders veel scherper zijn geworden in het beoordelen van organisaties. Ik heb daar geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan, maar je hoeft maar naar de media te kijken om dat te zien. Bedrijven liggen meer dan ooit onder het vergrootglas”, zegt Landesz Campen, en de impact als iets niet goed gaat is sterk toegenomen. “Daarnaast is in de huidige wereld geloofwaardigheid een belangrijke asset. Bedrijven die oprecht accountable zijn op ESG – inclusief openheid over dilemma’s en hoe zij daarmee omgaan – vergroten hun geloofwaardigheidskapitaal.”

Drie tips van Danielle Landesz Campen:
1. Kijk goed naar de balans van de boodschappen in je jaarverslag. Sluit het algemene sentiment, positief, negatief of neutraal, aan bij de realiteit? 
2. Check of de hoofdboodschap van je jaarverslag goed aansluit bij de subboodschappen.
3. Check iedere tekstclaim op het vlak van ESG: is het te onderbouwen?

ESG
ESG staat voor Environmental, Social en Governance. Het wordt gebruikt als term bij organisaties als het gaat over hun relatie met en impact op milieu, mens en bestuur. Het is een term die naast of in plaats van duurzaamheid of sustainability – termen waar volgens Danielle Landesz Campen verschillende interpretaties van zijn – steeds vaker gebruikt wordt. Regelgeving als de CSRD en maatschappelijke druk maken ESG steeds relevanter in de boardrooms. Een goed trackrecord op het vlak van ESG wordt voor meer en meer bedrijven een license to operate. 

CSRD
Per 1 januari 2024 is Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) van kracht. Deze EU-richtlijn verplicht bedrijven te rapporteren over de impact van hun activiteiten op mens en milieu. Dat gebeurt aan de hand van standaarden op het vlak van ESG. Daar waren er al zo’n 160 van, bijvoorbeeld rond mensenrechten of biodiversiteit, en die heeft de EU in de CSRD samengebracht. De richtlijn geldt nu alleen nog voor grote bedrijven, voor mkb-bedrijven komt er waarschijnlijk een lichtere variant. Voorheen rapporteerden bedrijven ook wel over hun ESG-prestaties, maar gold er geen verplichting. Daarnaast heeft de CSRD betrekking op de hele keten, zowel upstream (klanten) als downstream (leveranciers). Effect daarvan is ook dat bedrijven die zelf niet hoeven te rapporteren door hun leveranciers of klanten wel gevraagd kunnen worden informatie op te leveren. Onderdeel van de CSRD is een verplichte limited assurance: een externe accountantscontrole. Dat is het werk van het team van Danielle Landesz Campen. Daarbij wordt ook gekeken naar de (realisatie van) langetermijndoelstellingen.