ANP introduceert stoplicht voor meer bewustzijn op de nieuwsredactie
Begin met de feiten, zo luidt de slogan van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Sinds 1934 staat het persbureau, zoals ze zelf zeggen, aan de basis van het nieuws. Het doel? Onafhankelijk en op feiten gecheckt nieuws leveren. Het ANP wordt net als andere nieuwsredacties bestookt met persberichten, vaak vermomd als poll, enquête, onderzoek of peiling. Al snel heet een onderwerp onderzocht te zijn en worden conclusies getrokken. Met grote koppen en reuring tot gevolg.
In 2021 ontwikkelde het ANP het verkeerslicht om vast te stellen of de onderzoeksmethode voldoende betrouwbaar is om over de uitkomsten te publiceren. Ze noemen het ‘enquête-stoplicht’, al heeft het geen formele titel. “Het doel is op een overzichtelijke manier aan collega's duidelijk maken waar ze op moeten letten bij het beoordelen van enquêteresultaten”, zegt Yordi Dam, chef van de redactie Data en Graphics en datajournalist bij het ANP/LocalFocus. “Uiteindelijk moet iedereen een onderzoek kunnen beoordelen op betrouwbaarheid, methodologie, steekproefgrootte en dergelijke, en niet alleen de dataredacteuren.”
Leidraad
Aan de hand van de beschreven criteria vindt een toetsing plaats. Dam noemt het meer een leidraad. “Voordat het enquête-stoplicht er was, werden de afwegingen ook al gemaakt. Verder helpt het als basis voor een goed gesprek over onze bevindingen.” Aan aanbod van onderzoeken geen gebrek bij de redactie van het ANP. “We krijgen er vrijwel dagelijks een of meerdere binnen bij onze nieuwdienst. Daarom is het zo belangrijk dat wij die als ANP checken en uitpluizen”, aldus Dam.
Aannames en onjuistheden worden in de huidige maatschappij steeds vaker gebruikt als bron voor nieuws, zo schrijft het ANP op de eigen website. Dam en zijn collega’s willen dit juist voorkomen. “Het is zonde wanneer ondeugdelijk onderzoek als harde waarheid wordt gepresenteerd en onnodige opschudding veroorzaakt.”
De drie kleuren van het verkeerslicht hebben een eigen betekenis. Rood staat voor ‘afleggen’, oranje betekent ‘let op’ en groen is ‘ok’. In dat laatste geval voldoet het onderzoek aan een aantal criteria: 1. Er is geen belang van de onderzoekers bij een bepaalde uitkomst. 2. Onderzoek doen is kernactiviteit. 3. Onderzoekers delen alle resultaten. 4. Details over de onderzoeksmethode zijn bekend. 5. De vragen zijn duidelijk en maar voor één uitleg vatbaar. 6. De vragen zijn, indien nodig, goed vertaald.
Veel organisaties maken steeds meer werk van onderzoek en data-analyse, zegt Dam. “We maken daar een visualisatie van, of grafieken. Samen met andere journalisten beoordelen we de wijze van onderzoek, bijvoorbeeld met een collega van de redactie Binnenland aan de hand van die zes criteria. Het verkeerslicht wakkert het gesprek aan.”
‘Zonde als ondeugdelijk onderzoek als waarheid wordt gepresenteerd en onnodige opschudding veroorzaakt’
Bewuster
Soms merken we dat bepaalde conclusies goed passen bij een campagne, zegt Dam. “Als het qua methode lijkt te rammelen, leggen we het opzij.” Het effect van het enquête-stoplicht is dat er meer bewustzijn op de redactie van het ANP is voor de achterkant van een onderzoek. “Veel resultaten zien er mooi uit, zeker in een flitsend persbericht met fraaie vormgeving, maar ik zie collega's nu onder de motorkap kijken naar de minder sexy, maar wel heel belangrijke kant van een onderzoek.”
[1] www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0022103123000604?via%3Dihub
Vakblad C
Dit artikel is ook gepubliceerd in C: hét communicatiemagazine van Nederland met de laatste trends en actualiteiten, inhoudelijke rapportages, spraakmakende projecten en diepte-interviews met communicatieprofessionals. Leden van Logeion ontvangen het vakblad acht keer per jaar gratis op de mat, maar ook wanneer je niet aangesloten bent bij de beroepsorganisatie kun jij je abonneren op dit full colour blad vol vakkennis.