''Je reptielenbrein bepaalt of je kunt veranderen.''

''Kennis van het reptielenbrein is nodig voor succesvolle verandering''

Ayca Szapora, Keynotespreker op C-day23

“Het reptielen- en zoogdierenbrein zijn de hersenendelen die door verandermanagers vaak over het hoofd worden gezien, terwijl het voor succesvolle verandering juist nodig is dat de verschillende breinen samenwerken.” Ayca Szapora is keynotespreker op C-day23 en gespecialiseerd in de werking van de hersenen bij veranderingen.

Szapora is behalve neurowetenschapper ook consultant, spreker en trainer bij Brain & Change. Ze reist de wereld over om lezingen te geven over de werking van het brein bij veranderingen in organisaties. Onlangs nog sprak zij duizend medewerkers van ASML toe, binnenkort vliegt zij naar Malta om dit aan een internationale ondernemersvereniging uit te leggen. Ze adviseert allerlei organisaties, van IT-bedrijven tot de Nederlandse Spoorwegen en ministeries en geeft incompanytrainingen.

Szapora is in Istanbul geboren. Na het behalen van de bachelorgraad Business Management aan de Bilkent University (Ankara) gaat zij aan de slag bij Dr. Oetker en daarna bij Isbank. Ze krijgt een relatie met een Nederlandse jongen en emigreert in 2002 naar Nederland. Daar werkt ze als consultant Changemanagement, onder meer voor adviesbureau Verdonck, Klooster & Associates in Zoetermeer. “Dit werk leerde me dat het niet de strategie, de processen en de ICT zijn die verandering tot een succes maken, maar de mensen. Tijdens een retraiteweek realiseerde ik me dat ik het anders wilde aanpakken. Ik heb mijn baan opgezegd en schreef me in voor de studie Cognitieve Psychologie aan de Leidse universiteit. Na de bachelor koos ik voor een master Neurowetenschappen, sneed ik in hersenen en werd ik niet alleen bedrijfskundige en cognitief psycholoog, maar ook neurowetenschapper.”

Ellenbogenwerk

Maar ook in het wetenschappelijke wereldje voelt Szapora zich niet helemaal thuis. “Er is heel veel concurrentie en ellenbogenwerk. Je hebt een winnaarsmentaliteit nodig om ergens te komen, maar het woord winnen bestaat voor mij niet.” In 2016 legt zij haar assistent-onderzoeksfunctie neer en volgt de post-hbo Lean Six Sigma, een internationaal beproefde methodiek voor het continu verbeteren van processen in organisaties. Szapora start als zzp’er en heeft sindsdien geen moment stilgezeten. De recensies over haar lezingen zijn lovend: “Het reptielen- en zoogdierenbrein zijn de hersenendelen die door verandermanagers vaak over het hoofd worden gezien, terwijl het voor succesvolle verandering juist nodig is dat de verschillende breinen samenwerken.” Ayca Szapora is keynotespreker op C-day23 en gespecialiseerd in de werking van de hersenen bij veranderingen.

‘Een gepassioneerde spreker die de brug slaat tussen wetenschap en de concrete toepassing hiervan in de praktijk’. ‘Ze heeft heel veel kennis en maakt die toegankelijk voor een breed publiek’.

Marketeers weten het wel, ons gedrag wordt voor het overgrote deel bepaald door het onderbewuste. “Slechts 1 procent van ons gedrag is bewust”, zegt Szapora stellig. “Verandermanagers gaan hieraan meestal voorbij. Zij hebben twee illusies: dat als je processen inricht op meetbare resultaten, de uitkomst volledig voorspelbaar wordt én dat mensen objectief kunnen waarnemen.”

Zoogdierenbrein

Szapora onderscheidt drie hersendelen: het reptielenbrein, het zoogdierenbrein en het nieuwe brein, genoemd naar de evolutionaire ontwikkelstadia. Het reptielenbrein is het oudste deel en heeft slechts één doel: je in leven houden. “Dat betekent dat het brein energie wil besparen. Daarom is het zo moeilijk van de bank af te komen en te gaan sporten. Dit deel van de hersenen wil niet veranderen, zet alles om in instincten en patronen, want dat geeft de grootste veiligheid. Kom je bijvoorbeeld in een groep mensen terecht, dan scant het reptielenbrein razendsnel de omgeving en beantwoordt drie vragen: kan ik het eten, kan ik het doden of kan ik er seks mee hebben? Krijg je een unheimisch onderbuikgevoel, dan acht het reptielenbrein de situatie onveilig en zal je weg willen gaan.”

Het zoogdierenbrein, iets minder oud, stelt andere vragen: wat brengt het me en wat kost het me? In dit deel van het brein zitten de emoties en ervaar je plezier. Het derde deel, de neocortex, is in de evolutie als laatste ontwikkeld. Dit deel zorgt voor het bewuste nadenken. Het zijn de hersenen die doelen stellen, plannen en organiseren. Szapora: “De neocortex werkt in vergelijking met de andere breinen traag. Waar het onbewuste deel 11,2 miljoen bits per seconde verwerkt, ligt dat bij het bewuste deel op 60 bits per seconde. Bijna tweehonderdduizend keer minder dus. Omdat bewust nadenken meer energie kost, bepaalt dit slechts voor 1 procent ons gedrag.”

Dienende leiders