Hoe keren we het systeemgeweld?
Eén allesomvattende trend raakt het vak van overheidscommunicatie steeds gevoeliger: het afnemend vertrouwen in de overheid. PubCom22, het nationaal congres publieke communicatie, staat daarom in het teken van een reflectie op het vak: wat kan of moet – in het licht van dat afnemend vertrouwen – anders in de uitoefening van ons vak? Ofwel: hoe kunnen wij weer of meer van betekenis zijn? Twee sprekers houden ons op deze dag een kritische spiegel voor: Marianne van den Anker, ombudsman van de gemeente Rotterdam en René Moerland, hoofdredacteur van NRC. En ik voelde ze alvast aan de tand.
Marianne van den Anker
Marianne van den Anker is sinds 1 maart Ombudsman voor Rotterdam e.o. Zij is de stem voor inwoners en ondernemers die vastlopen bij de gemeente. Als luis in de pels bindt ze de strijd aan tegen systeemgeweld en de lokettenjungle. Maakt het ontbrekende vertrouwen in de overheid haar niet moedeloos? Van den Anker: “Als we onze legitimiteit kwijtraken, dan raken we op drift als overheid. Daarom moeten we zo keihard werken aan herstel van het vertrouwen. Daar word ik alleen maar meer gemotiveerd, strijdlustig en radicaal van. Ik heb een fantastische verantwoordelijkheid.”
Wie zijn de hoofdrolspelers bij herstel van vertrouwen?
“Iedereen die direct én indirect wordt gefinancierd met belastinggeld. De collectieve prestaties van iedereen die met belastinggeld wordt gefinancierd moeten omhoog. We kunnen als overheid niet meer vrijblijvend opereren. Ik verwacht van iedereen die bij de overheid werkt een diep doorleefd gevoel dat ie voor de publieke zaak werkt. En dat diegene vervolgens denkt: wat kan ik vanuit mijn rol doen aan het herstel van vertrouwen? Wat je kunt doen moet je vervolgens ook doen, vind ik. Al is dat vaak lastig. Ik verwacht trouwens ook van inwoners een rol. Als je onderdeel wilt zijn van de samenleving, dan moet je dat met elkaar doen. Maar de eerste stap in deze situatie waarin het vertrouwen is afgebrokkeld, moet van ons komen, uit de systeemwereld.”
"Ik verwacht trouwens ook van inwoners een rol. Als je onderdeel wilt zijn van de samenleving, dan moet je dat met elkaar doen."
René Moerland
René Moerland is hoofdredacteur van alle uitgaves van NRC. Daarnaast is hij bestuurder van NRC Media. Hij richt zich onder meer op de digitale groeistrategie en de uitbouw van NRC als journalistiek audio-merk. Moerland werkt sinds 2000 bij NRC. Hij was eerder onder meer politiek verslaggever in Den Haag, correspondent in Parijs en chef van diverse redacties. Hij leidde in 2015 de vernieuwing van nrc.next en de samenvoeging van de nrc.next-redactie met die van NRC Handelsblad. Zijn voornaamste tip voor ons communicatieadviseurs: ‘wees geen muur die belangen, instituten en mensen afschermt’.
Hoe heb jij te maken met de relatie overheid- inwoner?
“De afgelopen jaren blijkt heel vaak uit grote politieke zaken en onderzoeken dat het niet goed gaat met de vertrouwensrelatie tussen burger en overheid. Dat is een belangrijk journalistiek thema waar NRC veel over schrijft. Die vertrouwenscrisis komt natuurlijk ergens vandaan en daar kan je gelaagd naar kijken. Een premier die vanwege de Toeslagenaffaire aftreedt met zijn hele kabinet en zegt: ‘we hebben grote fouten gemaakt’ en daarna zegt: ‘maar ik heb toch meer dingen goed gedaan, ik ga door’, die heeft een enorme legitimiteitsachterstand. Dat zie je volgens mij nu ook terugkomen in het gevoel bij crises die niet worden opgelost. Of het nou om stikstof gaat of om energieprijzen: er zijn problemen die de overheid niet oplost, ook op decentraal niveau."