Met parkeerboetes gedrag veranderen
Daan van Velsen werkt als gedragspsycholoog bij Dijksterhuis & Van Baaren (D&B). Dit bedrijf is gespecialiseerd in het stimuleren van gedragsverandering rondom maatschappelijke problemen. Als gedragspsycholoog helpt Daan opdrachtgevers hun vraag te concretiseren, de psychologische motieven en weerstanden van de doelgroep te onderzoeken om gedragstechnieken te ontwikkelen en te implementeren en uiteindelijk de effecten te meten. “Voor mijn werk mag ik onderzoeken waarom mensen bepaald gedrag vertonen en kan ik de wereld helpen om dat te veranderen."
Wat doe je als gedragspsycholoog bij D&B?
“Opdrachtgevers komen bij ons met vragen over gedrag dat ze anders zouden willen zien. Vaak is dit een abstracte vraag die we helpen te concretiseren: bijvoorbeeld van ‘we willen gezond gedrag stimuleren’ naar ‘we willen dat medewerkers tijdens de lunch een wandeling gaan maken’. Met een concrete vraag over gewenst gedrag gaan we in de literatuur op zoek naar de psychologische motieven en weerstanden die bij de doelgroep spelen: waarom voeren zij het ongewenste gedrag uit, en het gewenste gedrag niet? Ook onderzoeken we dit bij de doelgroep zelf, bijvoorbeeld door met hen in gesprek te gaan. We matchen vervolgens technieken om gedrag te veranderen, die voortkomen uit wetenschappelijk onderzoek, met de gevonden psychologische motieven en weerstanden. Door de juiste match te maken heb je de meeste kans op de gewenste gedragsverandering. Met de gevonden gedragstechnieken ontwikkelen we vervolgens passende interventies en voeren die uit. We vinden het ook belangrijk om na afloop te zien of zo’n interventie daadwerkelijk effect heeft gehad. Daarom voeren we vaak een effectmeting uit. We werken voor dit gehele gedragsveranderingsproces met het Behavioral Change Model.”
Kun je een voorbeeld geven van een casus waaraan je hebt gewerkt?
“Onlangs heb ik voor een opdrachtgever onderzocht waarom veel ouders hun kinderen met de auto naar de voetbalclub brengen, terwijl zij op fietsafstand van de club wonen. Uit ons onderzoek blijkt dat men best wil fietsen, maar dat ‘even de auto pakken’ gewoontegedrag is. Een techniek om dit te doorbreken heet ‘disrupt-then-reframe’, wat inhoudt dat je de doelgroep verwart en het gewoontgedrag verstoort zodat er bewust aandacht komt voor de interventie. Deze techniek hebben we verwerkt in een interventie met nepboetes. We deelden nepboetes uit onder de ruitenwissers van bij de voetbalclub geparkeerde auto’s. Mensen schrokken dan even en wilden weten wat er aan de hand is. Op de boete zelf stond vervolgens een vriendelijke oproep om vaker op de fiets te komen.”
"Een techniek om gewoontegedrag te doorbreken heet ‘disrupt-then-reframe’, wat inhoudt dat je de doelgroep verwart en het gewoontgedrag verstoort zodat er bewust aandacht komt voor de interventie."
Welke rol speelt communicatie daarbij?
“Communicatie is een groot onderdeel van gedragsverandering, met name bij interventies. Vaak krijgen gedragstechnieken vorm door middel van communicatie, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van een campagne. Ook in een tekst, zoals op de nepboetes, kun je gedragsveranderingstechnieken toepassen.”
Wat maakt dit werk zo leuk?
“Ik ben zelf veel bezig met duurzaamheid en gezondheid en ik wil bijdragen aan een mooiere wereld. Daarnaast vind ik menselijk gedrag erg interessant. In mijn werk komen die dingen samen. Ik vind het heel vet om op basis van onderzoek een match te maken tussen psychologische weerstanden en passende gedragstechnieken, en zo positieve verandering te stimuleren, aldus Daan van Velsen.”