Burgerparticipatie beweegt steeds meer naar de vorm van een community
Burgerparticipatie draaide lang om tijdelijke betrokkenheid van inwoners. ‘Ohja, die participatie moet er ook nog bij.’ Inwoners konden even kort meedenken, ideeën waarderen of stemmen – en weg waren ze. Maar de schreeuw om langdurige betrokkenheid bij burgerparticipatie wordt steeds luider. Zo beweegt burgerparticipatie meer en meer naar een vorm van community. Deze beweging wordt veroorzaakt door veranderingen in de maatschappij. Die worden steeds complexer. Daardoor is korte betrokkenheid niet meer voldoende. In dit blog lees je alles over de beweging van participatie naar community, aan de hand van de 4 communicatietrends 2022-2023 van Logeion.
Een van de belangrijkste maatschappelijke veranderingen van dit moment is de energietransitie. Huizen isoleren, aardgasvrij maken of duurzaam verwarmen: veranderingen vinden letterlijk achter de voordeur plaats. Dat vergroot het belang van bewoners om betrokken te zijn. Ook vraagt het om een andere aanpak vanuit jou als communicatieprofessional.
Burgerparticipatie bij de energietransitie bevindt zich in een grenzeloos speelveld
Burgerparticipatie bevindt zich in een – inmiddels – grenzeloos speelveld. Eerder vond participatie vooral plaats tussen gemeente en inwoner. Door de warmte- en energietransitie betreden veel meer spelers het terrein. Denk bijvoorbeeld aan buren, woningcorporaties, VvE’s, energiecoöperaties en huurdersverenigingen.
“De impact van ons handelen gaat soms letterlijk over grenzen heen, de onderlinge afhankelijkheid groeit en nieuwe spelers met eigen belangen betreden het speelveld. Informatie verspreidt zich sneller, zonder dat iemand de regie heeft.”
Bron: Communicatietrends Logeion 2022-2023, Trend: Gids in een grenzeloos speelveld
Cruciale kennis van al deze spelers bevindt zich versnipperd, op eilandjes. Wie houdt het overzicht? De uitdaging is om de kennis centraal te verzamelen. Zodat alle spelers daar toegang toe hebben en daarvan gebruik kunnen maken. Op een online community haak je alle spelers eenvoudig aan bij informatie en communicatie rondom de energietransitie. Dan wordt de veelheid aan spelers ineens een kracht, in plaats van een zwakte. Iedere speler deelt zijn of haar kennis, tips en ervaringen. En zo krijgen de andere spelers een helder beeld van wat speelt en wat nodig is.
Communityvorming als tegenreactie op polarisatie en fragmentatie in de samenleving
Mensen in de samenleving lijken steeds verder uit elkaar te groeien, zoals ook blijkt uit de trends:
“Naast polarisatie zien we toenemende fragmentatie in de samenleving. Het midden verbrokkelt en is steeds minder zichtbaar. Mensen handelen en denken vanuit uiteenlopende belangen en overtuigingen. Ze zoeken houvast in veilige bubbels en worden daarmee onbereikbaar. Media en politici dragen bij aan het uitvergroten van verschillen.
De sleutel voor het herstellen van de verbinding met de omgeving ligt bij het zoeken van overeenkomsten in de verschillende perspectieven. Welke betekenis geven mensen en organisaties aan bepaalde waarden of belangen? Zijn er gemeenschappelijke waarden of morele grenzen die richting kunnen geven?”
Bron: Communicatietrends Logeion 2022-2023, Trend: Moreel kompas als leidraad
De zoektocht naar verbinding is de sleutel voor herstel van polarisatie. Er moet focus komen op een verbindende factor in plaats van op het verschil. Op een community kun je verbinding faciliteren. Het is een plek waar mensen ervaringen delen, verbinding zoeken tussen meningen, samenwerken en elkaar verder helpen. Het liefst onder toeziend oog van een communitymanager, die de verbinding een handje helpt.
De gemeente als partner in burgerparticipatie
Werken vanuit een community-idee vraagt om een verschuiving in de rol van communicatieadviseurs bij de gemeente. In traditionele participatie bepaalt de gemeente als opdrachtgever welke vragen wanneer gesteld worden. Participatie met langdurige betrokkenheid vraagt om een partnerrol.
“Gebrek aan openheid en verbinding maakt kwetsbaar. Neem je stakeholders serieus en neem hun beleving als uitgangspunt in beleid, gedrag en communicatie. Openheid die vanzelf spreekt, is de basis voor vertrouwen of het herstel daarvan.”
Bron: Communicatietrends Logeion 2022-2023, Trend: Vertrouwen door radicale transparantie
Als partner werk je aan openheid en verbinding met inwoners van je gemeente. Dat doe je bijvoorbeeld door betrokkenen een belangrijke adviserende rol te geven vanaf de start van een project. Leg hierbij wel duidelijk uit wat er met het advies gebeurt. Een andere manier is door open te staan voor bewonersinitiatieven. Uiteindelijk heb je inwoners nodig die vanuit intrinsieke motivatie met elkaar aan de slag gaan. Dat is de start van duurzame betrokkenheid. Door betrokken inwoners een podium te geven, kunnen zij andere inwoners inspireren. Tot slot helpt het om een plek te faciliteren waar inwoners in gesprek kunnen gaan over ingewikkelde onderwerpen, zoals de energietransitie en polarisatie. Bied bijvoorbeeld een besloten online community aan waar geïnteresseerde inwoners elkaar vinden en ervaringen kunnen delen.
Kies voor efficiëntie, kies voor online
Het klopt, online is voor een oudere doelgroep soms ingewikkelder. Maar gooi niet het kind met het badwater weg door online direct uit te sluiten.
“Na taal, beeld en gedrag is technologie een vanzelfsprekend onderdeel geworden van de communicatiemix. Zie technologie niet als bedreiging, maar als kans om effectiever en doelgerichter te communiceren. Zorg dat je weet wat er mogelijk is, zodat je technologie gericht kunt inzetten.”
Bron: Communicatietrends Logeion 2022-2023, Trend: Technologie als nieuwe taal
Eerlijk is eerlijk: veel inwoners zitten niet te springen om de energietransitie. Het merendeel maakt geen tijd vrij om op dinsdagavond na etenstijd in een zaaltje naar beleid van de gemeente te luisteren. Toch moet je iedereen betrekken. Dus waarom niet op de tijd en plek die zij zelf kiezen, door online binnen een community mee te lezen en mee te praten? Met een online community creëer je een plek waar ook minder geïnteresseerde inwoners makkelijk betrokken kunnen raken.
Met software die zowel technische functionaliteiten voor online participatie als voor een online community heeft, kun je snel aan de slag. Je integreert met een paar klikken een community in je participatieplatform. Zo kun je inwoners laten meedenken voor betere plannen én inwoners verbinden, zoals bij dit wijkuitvoeringsplatform.
Leonie Buijsse-Mgbemena is adviseur bij Mett. Mett is een interactief platform dat ingezet kan worden als community, buurtplatform, sociaal intranet, participatieplatform of projectwebsite. De online ledencommunity Logeionline is een voorbeeld van een Mett-platform.