Communiceren met impact bij een adviesraad
De coronacrisis laat goed zien dat het maken van beleid uiteindelijk altijd het maken is van politieke afwegingen. Mét input van alle kennisinstellingen en adviesraden die ons land rijk is. Het is vervolgens aan de regering én het parlement om feiten, waarden en bevindingen tegen elkaar af te wegen. In dit tweeluik een kijkje in de keuken bij de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS).
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving is een relatief jonge raad. Het is in 2015 opgericht als samenvoeging tussen de Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ) en de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO). Een adviesraad moet regering en parlement gevraagd en ongevraagd adviseren. Dat lijkt 'straight forward', maar toch is het van belang om na te denken over de impact en de relevantie van de adviezen die je schrijft. Adviezen horen te prikkelen en zaken te benoemen die in het huidige debat niet of onvoldoende aan de orde komen. Of te helpen en inspireren voor de koers van beleid op de lange termijn. Adviezen zijn ten alle tijden onafhankelijk: op inhoud én timing. Voor de RVS was de evaluatie uit 2019 aanleiding om en aantal zaken te herijken. De adviezen worden in het veld ontzettend gewaardeerd, maar wisten regering en parlement nog onvoldoende te bereiken. Deze appreciatie vereist een scherpere positionering, waar we op dit moment midden in zitten.
Maatschappelijke opgaven
Voor een adviesraad begint deze scherpe positionering bij het formuleren van een heldere werkagenda. Voor de nieuwe werkagenda van 2020-2024 werd het uitgangspunt om te gaan werken rondom thema’s die geënt zijn op maatschappelijke opgaven die wij als RVS zien. Dat bepaalden we niet alleen. Voor het schrijven van de werkagenda gingen veel gesprekken vooraf met de bewindspersonen van VWS, beleidsmakers en strategen ook op lokaal niveau en professionals uit de cure, care en het sociaal domein. Ook organiseerden we onze grote jaarlijkse werkconferentie rondom de werkagenda en een raadpleging: Ranking the Topics. De uitkomsten hielpen enorm bij de prioritering en focus voor de thema’s en de adviesonderwerpen die nu vast staan voor de aankomende tijd. Voor communicatie betekent een werkagenda geënt op maatschappelijke opgaven, balanceren tussen het uitbrengen en werken met politiek actuele thema’s en zorgen dat je als adviesraad wel rolvast bent en niet meegaat in de waan van de dag.
Betwiste kennis
Dat balanceren is eigenlijk het meest spannende van werken bij een kennisinstelling of adviesraad is mijn ervaring - bij het Rathenau Instituut, Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en RVS - tot nu toe. Je onafhankelijkheid en relevantie is je 'credibility' naar al je stakeholders toe.
Zo hebben we de laatste tijd gezien dat kennis rondom maatschappelijke opgaven controversieel kan zijn. Denk aan de klassieke case rondom de HPV-vaccinatie ter bescherming van baarmoederhalskanker, maar ook recentelijke publieke verwijten die het PBL keer op keer kreeg over cijfers van de doorrekening van het klimaatakkoord (cijfers PBL van energierekening en het Carbontax-model) en de discussie(s) rondom stikstof. Deze cijfers werden niet alleen in twijfel getrokken door maatschappelijke organisaties en belangengroepen. Ook vanuit de politiek ontstond discussie. Kennis werd betwist niet per se vanwege de twijfel aan de kennis, maar juist ook omdat de uitkomsten van het onderzoek niet welgevallig waren. Het is een bekend gebruik dat de methodiek van de onderzoeken dan in twijfel wordt getrokken, zo zaai je tenslotte twijfel. Maar ook het feit dat er twijfels waren over de beleidsimplicaties van bepaalde maatregelen (stikstof). Kortom: de bekende dans tussen politiek, beleid en wetenschap.
Geen communicatiesausje
Daarom is het van belang om vanuit communicatie vol in te zetten op een duidelijke positionering. Waarom en op welke manier willen we iets over juist dit onderwerp op dit moment iets zeggen. Wat voegt het toe en hoe brengen we het naar buiten? Wie wil je eigenlijk bereiken en wat word je boodschap? Juist als raad waar de aanbevelingen niet zwart-wit zijn maar nuance bevatten. Dat vereist niet alleen de uitkomsten van een advies over de schutting gooien met een persbericht, maar gedegen ‘stakeholdermanagement’ en adviseurs en Raadsleden met hun voelsprieten in de samenleving. Heldere en duidelijke communicatie met impact. Voor de RVS is het daarom tijd de visie & missie te actualiseren, de huisstijl op te frissen en meer in te zetten op online communicatie. Niet om er een sausje over heen te gieten, maar om wat we nu hebben uitgedacht en uitgewerkt in de werkagenda door te voeren. Neem dus vooral over een tijdje weer eens een kijkje op www.raadrvs.nl, we zijn er nu achter de schermen hard mee bezig.
Uit de shit raken
Uiteindelijk gaat het juist ook in deze science-policy interface bij communicatie om het vertellen van een duidelijk en inspirerend verhaal. Een mooi, recentelijk voorbeeld is ons advies dakloosheid. Een gevraagd advies dat we konden aanbieden aan staatssecretaris Paul Blokhuis. Dat deden we vanwege corona middels een live event waar welgeteld 647 mensen naar keken. Het advies kwam er na uitgebreide sessies en gesprekken met ervaringsdeskundigen en partijen uit het veld. Kernboodschap werd: herstel begint met een huis. Het leverden veel aandacht op in de pers. De staatssecretaris kwam met een plan van aanpak en nam een groot deel van de aanbevelingen over, zoals het oprichten van een interdepartementale werkgroep. Duidelijke en directe impact. Maar het artikel in De Telegraaf sprak mij het meest aan. Journalist Niels Kalkman legde onze aanbevelingen voor aan de Rotterdamse Jack. Hij heeft wel een baan, maar helaas geen dak boven z’n hoofd. Over de aanbevelingen uit het advies zegt hij: "Zo voorkom je dat ik verder in de shit raak." En daar is het uiteindelijk allemaal om te doen.