Betteke van Ruler: 'De kijk op communicatie en de professional verandert'
"Niet-communicatieprofessionals worden zich gelukkig steeds bewuster van de noodzaak om goed te communiceren. Ik zie dat in strategische plannen, beleidsnota’s en organisatievisies. Maar daarnaast is het in veel organisaties nog een behoorlijke worsteling om dat goed te doen. Dat komt omdat ze niet goed in de gaten hebben hoe ingewikkeld goede communicatie is", zegt Betteke van Ruler.
Betteke, eind vorig jaar heb je het boek 'Communicatie in positie' uitgebracht en op 10 december geef je voor Logeion een CommunicatieCollege met dezelfde naam. Voor de mensen die je boek niet hebben gelezen, wat wordt met 'communicatie in positie' bedoeld?
Betteke vertelt: "Ik maak onderscheid tussen het 'gecommuniceer', waar iedereen aan meedoet, en Communicatie als vakgebied. Ik noem dat laatste trouwens liever communicatiemanagement. Om de communicatie in goede banen te leiden (te managen), moet je niet alleen nadenken over wat de professionals doen, maar ook over wat iedereen doet op het gebied van communicatie. Ik zie communicatie zelfs als een productiefactor in een organisatie, net zoals geld, arbeid en grondstoffen. Door te communiceren vorm je met elkaar een beeld van de werkelijkheid en neem je besluiten. En dat leidt weer tot bepaalde communicatie. Slechte communicatie leidt tot slechte besluiten en dat leidt weer tot slechte communicatie en andersom. Ik noem dat de 'stijl van het huis': hoe communiceren wij met elkaar en hoe treden we met z'n allen de buitenwereld tegemoet. In iedere organisatie is een visie nodig op hoe dat idealiter zou moeten. Dat noem ik de 'communicatievisie' van een organisatie. Daarnaast is communicatie ook een vak van professionals die diensten verlenen op het gebied van goede communicatie. Welke diensten nodig zijn, hangt af van de context waarin de organisatie opereert, de issues die een organisatie heeft. Maar het hangt ook af van de manier waarop nu wordt gecommuniceerd en wat de gewenste stijl van het huis is: de communicatievisie. Wat de communicatieprofessionals doen en op welke manier, noem ik de 'communicatiedienstverleningsvisie'. Er is dus eerst een communicatievisie nodig en dan een passende communicatiedienstverleningsvisie."
Waarom is het volgens jou belangrijk om als communicatieprofessional je visie op communicatie expliciet te maken?
Betteke zegt: "Als je als communicatieprofessional het niet doet, worden regels van goede communicatie over het hoofd gezien en bepalen anderen wat goede communicatie is en wat de communicatieprofessional moet doen. Daar is niemand bij gebaat. Een communicatieprofessional heeft er verstand van. Die moet het initiatief nemen om een visie te ontwikkelen. Hoe je dat doet? Lees mijn boek dat je krijgt bij het CommunicatieCollege op 10 december; er staat een heel stappenplan in om een goede visie op communicatie en communicatiedienstverlening te ontwikkelen."
Waarover ga je het in dit CommunicatieCollege eigenlijk hebben?
"Over hoe jij als communicatieprofessional ervoor kunt zorgen dat communicatie in positie komt. Zowel als productiefactor waar iedereen een rol in speelt, maar ook als belangrijke dienstverlening van professionals. Ik maak de bijeenkomst zo interactief mogelijk. En ja, ik baseer me op allerlei theorieën, maar dan wel bruikbare theorieën. Volgens mij is deze bijeenkomst interessant voor iedereen die over het vak wil nadenken. Dus voor alle professionals in het vak", vertelt Betteke.
Je ontwikkelde Het Strategisch Communicatie Frame, een methode voor agile strategieontwikkeling. In de Masterclass 'Communicatie in tijden van versnelling' ga je samen met Rini van Solingen ook in op de snelheid en veelheid aan informatie en agile werken. Waarom vind je deze manier van werken met name voor communicatie(professionals) belangrijk?
"Een goede communicatieprofessional sluit aan op wat er speelt in de organisatie en in de buitenwereld. Hoe dynamischer de context, hoe meer agile je dus moet zijn", zegt Betteke. "Het heeft toch geen enkele zin om nu al te bepalen met wie je over drie maanden hoe over wat communiceert? Communicatiemanagement is dus per definitie een agile vak. Het helpt om niet alleen intuïtief te werk te gaan, maar ook agile werkmethodes te gebruiken. Rini is onze enige professor daarin."
De Van Ruler Academy is Partner van het Centrum Strategische Communicatie (CSC). Waarom zijn jullie partner?
"Wij slaan met de Van Ruler Academy, net als het CSC, een brug tussen theorie en praktijk en bieden communicatieprofessionals nieuwe kennis en vaardigheden. In het CSC wordt nieuwe kennis voor ons vak ontwikkeld. Daar willen we dus bij zijn. Daarom ondersteunen wij het Centrum van harte en roep ik graag grote afdelingen en bureaus op om een heel klein deeltje van hun budget voor het CSC af te staan. Er gebeurt zoveel dat voor ons vak interessant is. Daar moeten we allemaal bovenop willen zitten!", vindt Betteke. Ze vervolgt: "In Duitsland hebben zes universiteiten samen met de CCO’s van grote organisaties de handen ineen geslagen en het ‘Akademisches Gesellschaft’ opgericht. Daar worden steeds meer communicatieafdelingen en -bureaus lid van. De professionals bepalen met elkaar welk onderzoek wordt uitgevoerd en leveren daar de fondsen voor. Tijdens workshops en congressen wordt de voortgang besproken en er is een magazine waarin over de resultaten wordt gediscussieerd. Echt fantastisch. Zo werk je structureel met elkaar als professionals en wetenschappers aan de ontwikkeling van je vak."
Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen in de wetenschap waar wij vanuit de praktijk wat aan hebben?
"In de communicatiewetenschap is men nu erg bezig met de impact van digitalisering en automatisering van communicatie. Beide zaken zetten het begrip ‘data driven’ op z’n kop. Artificial Intelligence – de mens-machinecommunicatie - zal ons vak bovendien ingrijpend veranderen. Zowel qua inhoud als qua vorm. Het is fantastisch dat het CSC dit en volgend jaar één van zulke onderzoeken ondersteunt", vertelt Betteke.
Wat doe jij om bij te blijven in het vak? En wat zou je ons adviseren om te doen om bij te blijven?
Betteke zegt: "Ik lees ontzettend veel en ga graag naar congressen en bijeenkomsten. Bijblijven staat of valt met nieuwsgierigheid, reflectie op je eigen nieuwsgierigheid en met elkaar praten over wat je ontdekt. Daarmee helpt je communicatie en jezelf ook meteen beter in positie."