Zorg dragen voor 'samen beslissen' en patiëntenparticipatie
In zorgcommunicatie heb je niet te maken met klanten, maar met patiënten die afhankelijk zijn van goede zorg. Het is binnen de communicatie een vak apart. Een vak dat verandert en waar patiëntenparticipatie, zelfregie en samen beslissen steeds meer aan de orde van de dag komt. Wat betekent dat voor de zorgcommunicatieprofessional?
Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de zorg?
"Samen beslissen is helemaal in. Zorgorganisaties, patiënten, verzekeraars en overheid; allemaal pleiten ze voor meer samen beslissen. Patiënt en zorgverlener maken samen een beslissing over welke mogelijke zorg het beste aansluit op de waarden en de wensen van de patiënt. En dat is helemaal niet eenvoudig", zegt Akke Albada, voorzitter van de vakgroep Zorgcommunicatie. Zij vertelt: "De zorgverlener brengt natuurlijk de wetenschappelijke kennis over werkzame behandelingen en de te verwachten effecten van die behandelingen. Maar een actieve rol van patiënten is nodig om de individuele waarden mee te wegen. Het betekent voor de zorg dat goede gezondheidsinformatie en een goed gesprek met een zorgprofessional belangrijker is dan ooit."
Wat vind je van de groeiende patiëntenparticipatie?
Natascha Roukema, bestuurslid van de vakgroep Zorgcommunicatie, vindt dit een mooie ontwikkeling. Ze zegt: "Het gaat over het verbeteren van de kwaliteit van zorg samen met patiënten en naasten. Er wordt, bijvoorbeeld bij het verbeteren van een zorgpad voor mensen met reuma, gevraagd of patiënten hun ervaringen willen delen en mee willen denken hoe de zorg aangepast kan worden. Op die manier sluit het aanbod nog beter aan op de behoeften van de patiënt. Naast participatie op collectief niveau zien we dat samen beslissen in de spreekkamer een hoge vlucht neemt." Akke vult aan: "De toegenomen aandacht voor samen beslissen vind ik eigenlijk heel logisch. Zelf wil ik als patiënt ben ook beslissen over mijn lijf. Op basis van goede informatie van mijn arts en een goed gesprek hierover. Het is ook niet per se nieuw. Veel goede artsen hebben patiënten altijd al gevraagd wat zij van een behandeling vonden en wat hun voorkeur was. Patiënten leven immers elke dag met hun ziekte. De taak van zorgverleners is om hen daar bij te helpen, want dat vergroot de kans dat een patiënt werkelijk zijn/haar behandeling volhoudt. Denk aan tweemaal daags medicijnen slikken als je diabetes hebt. Bij ziektebeelden waar meer behandelingen mogelijk zijn, is er in de afgelopen jaren meer ruimte ontstaan voor gedeelde besluitvorming, zoals bij borst- en darmkanker. Ook de toegenomen kennis over effecten op lange termijn speelt een rol. Wil je bijvoorbeeld een chemotherapie als daardoor een grote kans bestaat op ongevoeligheid in vingers en voeten? Als deze concrete informatie wordt gedeeld, dan blijkt dat mensen verschillende voorkeuren hebben. Een jonge ouder wil vast alles doen om zo lang mogelijk te leven. Terwijl een violist zijn passie en broodwinning kan verliezen door deze bijwerking. Niet bij alle ziektebeelden is er veel te kiezen en vaak varen mensen op het vertrouwen in hun arts, maar een goed gesprek is altijd belangrijk."
Welke uitdagingen gaan gepaard met samen beslissen?
"In essentie gaat het om elkaar begrijpen en weten wat een patiënt motiveert. Zo komen zorgprofessional en patiënt tot een persoonlijk behandelplan waardoor iemand de best passende zorg krijgt. Een goed gesprek is hierbij een voorwaarde. Zorginstellingen kunnen in al hun communicatie cliënten uitdagen om te delen wat voor hen belangrijk is, want dat is een voorwaarde voor samen beslissen", zegt Natascha.
Heb je een mooi voorbeeld waarbij zelfregie in combinatie met communicatie succesvol is gebleken?
"De Patiëntenfederatie heeft met de campagne 'Drie goede vragen' veel patiënten bewust gemaakt van hun rol. Stel vragen! En hier staan zorginstellingen pal achter", zegt Maartje van den Heuvel, ook zij maakt deel uit van het bruisende bestuur van de vakgroep Zorgcommunicatie. "In de vakimpuls 'Samen beslissen in de zorg' die de vakgroep organiseert op 1 november kijken we hoe consequent zorginstellingen deze gewenste actieve rol uitdragen. Vaak zie je dat er op bepaalde afdelingen projecten zijn over 'samen beslissen' Maar het is ook van belang consequent te zijn in alle uitingen. In de afsprakenbrief kan bijvoorbeeld al worden verzocht om vragen voor te bereiden. En een goed patiëntenportaal kan het mogelijk maken om vooraf de vragen naar de zorgverlener te sturen. Met als gevolg een efficiënter consult."
Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de zorgcommunicatieprofessional?
Maartje vertelt: "Sommige vragen komen helaas nog binnen bij de communicatieafdeling als een verzoek om een middel, zoals een folder, een brief of een persbericht. Het is van belang dat communicatieprofessionals meedenken over de strategie en aanpak. Samen beslissen is een mooi voorbeeld van een proces waarbij communicatie het verschil kan maken. Het is aan de communicatieprofessionals om de verbinding te leggen. Hoe draagt de zorginstelling uit dat de mening van patiënten belangrijk is? Hoe bevorderen we dat er bij de zorgverleners draagvlak is? Veel ziekenhuizen willen bijvoorbeeld graag dat meer patiënten inloggen op het patiëntenportaal. Maar hoe snel wordt een vraag beantwoord als zij deze op het portaal stellen? En is er relevante informatie te vinden met context en uitleg? Is het gebruiksvriendelijk? Als dit niet goed geregeld is, welke meerwaarde heeft het portaal dan voor patiënten? Communicatieprofessionals zijn er mede verantwoordelijk voor dat een zorginstelling de gewenste actieve rol voor patiënten consequent uitdraagt en dat de middelen die hiervoor worden ingezet ook echt zoden aan de dijk zetten."
Op 1 november vindt de vakimpuls 'Samen beslissen in de zorg' plaats. Wat kunnen we van deze bijeenkomst verwachten?
Natascha vertelt: "De Vakimpuls heeft een praktische insteek. We bespreken de essentie van samen beslissen en gaan in op de aspecten en acties die bevorderen dat samen beslissen echt wordt toegepast in de praktijk. We hebben ook een aparte presentatie over 'pareltjes', zo noemen wij de tips en trucs die je meteen in je werk kunt toepassen. Naast deze inhoudelijke bijdragen, worden ook goede voorbeelden getoond van campagnes die bij kunnen dragen aan de positionering van de zorgorganisatie. De bijeenkomst richt zich op communicatieadviseurs werkzaam in de zorg en pleit ervoor dat zij hun adviesrol pakken. Dat betekent niet meteen in de uitvoering schieten, maar kritische vragen durven stellen en volhardend zijn. De bijeenkomst is ook bedoeld om vakgenoten te ontmoeten en met elkaar te sparren, uit evaluaties van eerdere bijeenkomsten blijkt dit onderdeel erg belangrijk. Zowel voor als na de pauze faciliteren we het uitwisselen van ervaringen. We sluiten af met een borrel, daar kan nog volop nagepraat worden."