Van piramidestructuur naar fontein
De rotsvaste zekerheden van vroeger maken in organisaties plaats voor variabele ijkpunten. De hiërarchie gaat over naar samenwerkingsverbanden. Dat bleek uit de Masterclass Trends met Farid Tabarki, die Logeion organiseerde op 15 mei. Wat kunnen we leren van vooruitkijken? En wat betekent dat voor het communicatievak? Tot voor kort zagen succesvolle bedrijven zichzelf graag als een rots in de branding van de markt. Dat dit beeld achterhaald is, heeft niets te maken met een stijgende zeespiegel.
Vandaag de dag moeten bedrijven in staat zijn als een schip op volle zee zichzelf drijvend te houden en koers te zetten naar strategisch resultaat. Dat veel zekerheden verouderd zijn weet je als je beseft dat het taxibedrijf Uber lukt snel te groeien zonder voertuigen, Airbnb zonder bezit van onroerend goed en Facebook zonder eigen content.
Vloeibare samenleving
"Er zitten zeker onprettige kanten aan permanente onzekerheid. Aan de andere kant is het een realiteit en met een goede aanpak kun je zeker succesvol zijn", zo hield Tabarki zijn publiek voor. Hij is veelgevraagd spreker en als trendwatcher verbonden aan Studio Zeitgeist. Hij laat zich inspireren door de Poolse socioloog Zygmunt Bauman die spreekt van een samenleving die in toenemende mate vloeibaar wordt. Dit betekent dat processen steeds meer dynamisch, veelvormig en transparant worden. Vertrouwen wordt beschouwd als het nieuwe betaalmiddel.
Hoofdtrends
Naast de ontwikkeling van vast naar vloeibaar onderscheidt Tabarki zeven andere hoofdtrends:
- van proces naar spel: creativiteit, avontuur, trial-and-error;
- van transactie naar participatie: inclusiviteit, win-winsituaties, uitwisseling;
- van gesloten naar open: kwetsbaarheid, dialoog, diversiteit;
- van schaarste naar overvloed: eerlijk delen, behoefte, genoeg;
- van product naar betekenis: purpose, storytelling, beleving;
- van hiërarchie naar netwerken: gelijkwaardigheid, flexibiliteit, samenwerking;
- van ego naar eco: wij-denken, geheel, toekomst.
Orkest zonder dirigent
De gevolgen hiervan tonen zich in een aantal fenomenen binnen organisaties. De ceo die soleert aan de top is achterhaald. In de toekomst worden beslissingen genomen door (project)teams waarvan de leden hoog, laag en soms buiten de organisatie werkzaam zijn. Symbolisch gebeurt dat in de film Avengers, waarin de wereld niet wordt gered door één held, maar door een team van 28 leden die elk hun kwaliteiten inbrengen. Een niet-fictief voorbeeld is strijkorkest Symfonietta, dat geen dirigent meer heeft.
Gehoord voelen
Verandert daarmee alles voor bedrijven in hun relatie tot de markt? Tabarki: "Nee, de betekenis van de organisatie mag in steen worden gebeiteld, de manier waarop die bereikt wordt vraagt voortdurende innovatie en flexibiliteit. Dat is onder meer te zien aan de meest waardevolle bedrijven ter wereld, de lijst is met Apple, Google en Amazon heel anders dan tien jaar geleden. Toenemend gebruik van data maakt deel uit van deze ontwikkeling. Zoals de komst van de microscoop zorgde voor een enorme kennisgroei over het lichaam van de mens, geven data inzicht in gedrag. Je kunt daar als organisatie impact mee creëren door je purpose te richten op het vormen van ontmoetingsplaatsen waar meerdere groepen stakeholders zich gehoord voelen."
Autonomie en veiligheid
Wat overheden te doen staat met deze inzichten beschreef Logeion-lid Guido Rijnja eerder in een blog: de overheid moet leren balanceren tussen de wens van burgers om autonoom te zijn en de wens om veilig te zijn. Dit vraagt om een dienstbare houding: minder betweterigheid en meer inlevingsvermogen, met name bij het omgaan met onzekerheid van burgers. En misschien ook om de eigen onzekerheid niet als een gevaar of een gebrek te zien, maar als een gegeven.
Minpuntjes
De ontwikkeling naar inclusiviteit, transparantie en zingeving klinkt heel inspirerend en zorgt bovendien voor werkgelegenheid in het communicatievak. Maar zou de bakker genoegen nemen met mijn vertrouwen als betaalmiddel wanneer ik vraag om een volkoren? Verder is veel aan te merken op de transparantie rond de talloze data die over mij worden verzameld: wat willen bedrijven allemaal over mij weten en wat doen ze ermee? Bovendien zijn het juist exponenten van vloeibaarheid, zoals Uber, Airbnb en Facebook, die veel vertrouwen hebben verspeeld door de wijze waarop ze omgaan met belangen van stakeholders.
Optimisme
Maar laat dat ons er niet van weerhouden optimistisch te blijven. Tabarki: "Als wij dat niet doen, wie dan wel?"