Van Leren naar Circuleren: welke grondstof breng jij in?
We hoeven onderwijs niet zo lineair te zien als we vaak doen, met diploma’s en vaste leerroutes enzo. Het kan ook circulair bekeken worden! Dat verandert je beeld van leren. Wel moeten we dan uitzoeken wat de grondstoffen ervan zijn. Mark van Vuuren mijmerde hierover in het momentje ‘Koffiedik’ van de Netwerkconferentie Onderwijs & Communicatiepraktijk. Een open uitnodiging om mee te denken.
Drab en prut
Koffiedik kijken op een bijeenkomst over de aansluiting van opleiding en beroepspraktijk… Koffiedik, dat is de drab die je overhoudt als het product tot zijn doel is gekomen. Het afval dat overblijft na het lekkers. Koffiedik kijken is ook een folkloristische bezigheid waarin verwachtingen worden gekoppeld aan turen naar prut, met dubieuze voorspellende waarde.
Koffie als een service
Toch is koffiedik ook een iconisch product in de wereld van de circulaire economie. Koffie was een van de eerste producten waarin succesvol de beweging van lineaire naar circulaire economie werd gemaakt. Niet langer is een bakje koffie het product dat uit de boon gewonnen wordt. Nee, steeds meer wordt koffie beschouwd ‘als een service’. Barista’s mogen hun ding doen met de koffieboon, maar zij zijn geen eigenaar van de grondstof. Zij hebben slechts toegang, mogen die boon gebruiken en geven die weer door. Koffiedrab wordt vruchtbare voedingsbodem voor de champignonteelt.
Lineair of circulair
Zoals wij naar onderwijs kijken, is het in essentie lineair: je verzamelt diploma’s, en daarna is het klaar. Er is opvallend weinig animo voor een leven lang leren bij professionals. Docentstages lijken een brevet van onvermogen, in plaats van leergierigheid. En iemand die van onze kennis wil profiteren zal daarvoor moeten betalen. Toch zijn er ook voorbeelden hoe het anders kan. In werkateliers en labs vinden verschillende groepen elkaar om samen bij te dragen aan een gezamenlijk proces. Als het tot een ontmoeting komt, vertrekken alle deelnemers aan de uitwisseling geïnspireerd. Leren is geen teken van gebrek, maar van groei.
Gedachtenexperiment
Zo kom ik op het volgende gedachtenexperiment: wat zou er veranderen als we onderwijs benaderen als circulair in plaats van lineair? Zou het kunnen zijn dat we dan andere dingen zien? Laten we bij het begin beginnen. De circulaire economie veronderstelt een andere kijk op grondstoffen. Wat is de grondstof die we in onderwijs mogen gebruiken, verwerken, doorgeven, delen? Wat is de koffieboon hier? Ik geef een eerste aanzet van drie mogelijke grondstoffen.
Wat is de grondstof?
Eerste mogelijkheid: Leren, Groei en Beweging. De kern van onderwijs is ontwikkeling. In plaats van een blokje kennis te claimen en duur te verkopen, is de beweging van voortdurend leren de drijvende kracht van onderwijs. En daar is niemand eigenaar van.
Tweede mogelijkheid: Vragen en ruimte om Fouten te maken. De kramp van lineair denken over onderwijs is dat je op een gegeven moment toch dingen moet weten. Wie weet is de vragende ruimte de speelplek voor vruchtbaar onderwijs.
Derde mogelijkheid: Kennis en Aandacht. Door te strijden, schurken en schuren ontstaat een dynamiek waar we allemaal scherper uit komen. Daarin kan iedereen van iedereen iets leren en wordt de uitkomst groter dan elk los onderdeel. Onderwijs is dan ontmoeten.
Uitnodiging
Ik leg u de vraag voor: wat ziet u als we onderwijs bevrijden uit het lineaire stramien? Welke voorbeelden van mooie leersituaties hebt u meegemaakt die passen bij deze circulaire benadering? En wat zijn de grondstoffen die we moeten onderscheiden om van leren te gaan naar circuleren?
U bent hartelijk uitgenodigd om te reageren via onderstaande reactiedeel, of via info@logeion.nl.