De wijze les van Obama: bridging als kerntaak voor communicatieprofessional
Gisteren hield Obama zijn farewell speech. Een laatste verhaal vol prachtige retoriek, zoals we die van hem gewend zijn. Maar vooral een verhaal met een ideologische boodschap aan het Amerikaanse volk. Eén onderdeel van zijn betoog sprak mij het meeste aan, omdat hierin een belangrijke opdracht schuilt voor communicatieprofessionals binnen de overheid.
“For too many of us it's become safer to retreet in our own bubbles”, zei Obama. In deze ene zin vatte hij samen wat hij een van de grootste bedreigingen van onze democratie noemt. En dat gevoel deel ik met hem. Het is de polarisatie in de samenleving die ook in Nederland steeds extremere vormen aanneemt. Mensen hebben de natuurlijke neiging om ‘soortgenoten’ op te zoeken. Dat doen we bij de keuze voor de wijk waarin we gaan wonen, de mensen die we spreken, de media die we lezen. Op zichzelf hoeft dit geen groot probleem te zijn. Het wordt pas een probleem wanneer dit extreme vormen aan begint te nemen. En dat is volgens velen nu gaande.
Post-truth
Obama voegde eraan toe: “Especially the (social) media surrounds us with people that look like us, think like us, and never challenge our political views and makes this ‘great sortin’ seem natural. And increasingly makes us feel so secure in our bubbles, that we're only accepting information - whether it is true or not - that fits our opinions, instead of basing our opinions on the evidence that is out there.”
Door onszelf steeds meer in onze eigen bubble terug te trekken, vindt er volgens Obama een ‘grote sortering’ plaats in de samenleving. Mensen hebben slechts nog oog en oor voor feiten die passen bij hun eigen mening of de mening van hun groep. Men zoekt met andere woorden bevestiging van wat men al weet of vindt. En als onze mening niet past bij de feiten, dan passen we de feiten gewoon aan onze mening aan. Hierdoor ontstaat wat men nu noemt de post-truth age.
Steeds meer toon, geen inhoud
Obama pleit ervoor om weer ruimte te maken voor dialoog en rede, omdat we anders naast elkaar heen blijven praten en nooit gezamenlijke grond vinden. “Without some kind of common baseline of facts, or the willingness to admit new information and admit that science and reason matter, then we gonna keep talking past each other. It makes common ground and compromise impossible.” Dit vraagt om échte dialoog. Of zoals hij het zelf zegt: “If you're tired of arguing with strangers on the internet, try talking with one of them in real life.”
Ook Bas Heijne, columnist van NRC Handelsblad, schrijft hierover in zijn eindejaar essay. Hij ziet alleen nog maar toon in de politiek en geen inhoudelijk debat. Daarnaast draagt de politiek volgens hem zelf bij aan een verdergaande polarisatie, door steeds maar weer in te zoomen op de verschillen. Terwijl er in de samenleving juist een enorm verlangen is naar samenhang. “Mensen moeten hun ‘bubble-mening’ weer blootstellen aan de mening van anderen. En we moeten beter naar elkaar luisteren”, zei hij hierover in Nieuwsuur.
Wijze les voor overheidscommunicatie
Terug naar Obama. Hij noemt polarisatie een van de grootste bedreigingen voor de Westerse democratie. En juist daarin zit de wijze les voor communicatieprofessionals die in dienst zijn bij de overheid: Overheidscommunicatie staat in dienst van de democratie. Dit schreef Wallage ooit in zijn rapport over de toekomst van overheidscommunicatie. Het vraagt volgens hem om transparantie en interactiviteit.
Obama deelt die mening: “If trust in our institutions is low, we must insist on the principles of transparency, ethics and public service.” Daar kan ik me alleen maar bij aansluiten. Maar het vraagt om meer dan dat. Als overheidscommunicatie echt in dienst staat van de democratie, en polarisatie een grote bedreiging is voor deze democratie, dan speelt communicatie een belangrijke rol. Bridging, het bouwen van bruggen tussen andersdenkenden, zou een kerntaak moeten worden van overheidscommunicatie.
De commprof als makelaar
Noelle Aarts, Professor Strategische Communicatie aan de UvA, beschrijft dit als een tot nu toe onderbelichte taak van communicatieprofessionals. Volgens haar moeten communicatieprofessionals zich toeleggen op het signaleren, benoemen en hanteren van verschillen en waar nodig zorgen dat ze deze verschillen overbruggen. De communicatieprofessional als makelaar, boundary-spanner, bruggenbouwer of facilitator, met als doel om groepen mensen te verbinden die van elkaar afhankelijk zijn, vanuit verschillende achtergronden, belangen en doeleinden.
We moeten de bubbles doorprikken, omdat dat noodzakelijk is om onze democratie te laten functioneren. Dát is de les die ik overhoud van een president die ik, en velen met mij, enorm zullen gaan missen.
Oh ja, Obama had ook nog een wijze les voor hedendaagse politici en bestuurders: “We serve not to score points or to take credits, but to make peoples lives better.”
Foto: Joseph Sohm / Shutterstock.com